Υπογράφτηκε την Τρίτη 15 Νοεμβρίου 2011 σύμβαση μεταξύ του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και της κατασκευαστικής εταιρίας Άκτωρ Α.Τ.Ε. για την κατασκευή του κτιρίου του ΕΜΣΤ στο πρώην εργοστάσιο Φιξ. Ο νέος ανάδοχος είναι ο τρίτος κατά σειρά μειοδότης, ο οποίος αναλαμβάνει το έργο μετά την έκπτωση του αρχικού αναδόχου και την παραίτηση του δεύτερου μειοδότη. Αν όλα πάνε κατ’ ευχήν η εταιρία Άκτωρ Α.Τ.Ε. θα ολοκληρώσει το κτίριο του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης σε 23 μήνες, δηλαδή κατά τον Οκτώβριο του 2013. Η ιστορία είναι πονεμένη και το έργο κρατεί σαν το παλιό καλό κρασί…
Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, αποφασίζεται η ριζική ανακατασκευή του υπάρχοντος τότε εργοστασίου.O σχεδιασμός του έργου ανατίθεται από την οικογένεια Φιξ στον αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτο (1926-1977), πρωτοπόρο εκπρόσωπο του μεταπολεμικού μοντερνισμού στην Ελλάδα.
Στο σχεδιασμό του ο Ζενέτος τόνιζε την οριζόντια διάσταση του κτιρίου Φιξ κατά μήκος της Λεωφόρου Συγγρού και της Λεωφόρου Καλλιρρόης με οριζόντια γραμμικά υαλοστάσια. Επιπλέον, δεν επιδίωκε απλώς την στέγαση μιας βιομηχανικής μονάδας, αλλά στο πλαίσιο της γενικότερης φιλοσοφίας του ενδιαφερόταν για τη μελλοντική λειτουργία του κτιρίου κάτω από διαφορετικές συνθήκες σε επόμενες εποχές.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, το εργοστάσιο ζυθοποιίας μεταφέρθηκε έξω από την Αθήνα και το συνολικό κτίριο, αν και σε άριστη τότε κατάσταση, εκκενώθηκε. Το θυμάμαι έρημο. Με σπασμένα τζάμια και λυγισμένα μεταλλικά πλαίσια. Με το χρώμα του καυσαερίου της Συγγρού. Έστεκε όμως εκεί επιβλητικό, σαν μεταμοντέρνο αρχοντικό μπροστά στις απρόσωπες τριγύρω πολυκατοικίες. Τις εξ’ αντιπαροχής βεβαίως βεβαίως!
Ήμουν φοιτητής το 1994, όταν διαμαρτυρηθήκαμε εμπράκτως και εντόνως για την μερική κατεδάφιση του αριστουργήματος του Τάκη Ζενέτου. Ενός μοναδικού κτιρίου στο είδος του, τουλάχιστον εντός συνόρων, ενός βιομηχανικού κτιρίου ενταγμένο στον αστικό ιστό, που σε αντίθεση με άλλα βιομηχανικά κτίρια είχε τουλάχιστον μια δυναμική συνέπεια.
Έπρεπε όμως τότε, να κατασκευαστεί εκεί ο σταθμός του μετρό… Εκεί δεν χωρούσαν μικροαστικά ή ευρύτερα συμφέροντα ικανά να τροποποιήσουν τη μελέτη σχεδιασμού του μετρό. Μόνο κάτι φοιτητές αρχιτεκτονικής… Δεν υπήρχαν άλλοι φορείς με ισχυρά επιχειρήματα για να σταματήσουν το «έγκλημα»… Μόνο κάτι παιδιά που στήριζαν μια αισθητική άποψη για ένα ερειπωμένο κτίριο… Κι έτσι το κτίριο κατεδαφίστηκε! Ακόμα χειρότερα; Κατεδαφίστηκε μερικώς…
Υπήρχαν και υπάρχουν φωνές, απόψεις και γνώμες που υποστηρίζουν ότι ο «ακρωτηριασμός» του συνολικού κτιρίου κατέστρεψε όλη την ιδέα του. Κι όσο κι αν ακούγεται εξτρεμιστικό ή οδυνηρό, ίσως ήταν πιο σωστό, πιο «μπεσαλίδικο» να κατεδαφιζόταν ολόκληρο!
Το 2000 στεγάζεται στο μισό πλέον κτίριο το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Η κ. Άννα Καφέτση, διευθύντρια του ΕΜΣΤ σχολίασε σε άρθρο στην Καθημερινή: Η επιλογή του κτιρίου του πρώην εργοστασίου Φιξ το 2000 για τη μόνιμη εγκατάσταση του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης ήταν όχι μόνο η μόνη ρεαλιστική λύση σ’ ένα κέντρο ήδη υπερκορεσμένο, αλλά και μια λύση που προσέφερε τεράστιες κτιριολογικές και λειτουργικές δυνατότητες στο μουσείο. Κτίριο στο κέντρο της Αθήνας, μόλις δύο βήματα από το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, με 20.000 τετραγωνικά, τέσσερις ορόφους και συνολικά οκτώ επίπεδα για την εξυπηρέτηση του συνόλου των δραστηριοτήτων του, με άμεση δυνατότητα προσπέλασής του από το κοινό με μετρό (επικοινωνεί εσωτερικά με το Μουσείο), λεωφορεία και τραμ.
Σήμερα, 17 ολόκληρα χρόνια μετά την μερική κατεδάφισή του, και μετά από μελέτες επί μελετών, διαγωνισμούς, αναθέσεις και παραιτήσεις, το κτίριο θα γίνει πάλι γιαπί. Το νέο ΕΜΣΤ πρόκειται να κατασκευαστεί με κατεπείγουσες διαδικασίες, ώστε να μη χαθεί το σχετικό κονδύλιο του ΕΣΠΑ.
Όμως…
…σε ηλεκτρονική συζήτηση που είχα με φίλους, το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι το παλιό Φιξ, το έργο-μνημείο, δεν πρόκειται να υπάρξει ξανά. Θα δούμε ένα άλλο κτίριο, που δεν θα θυμίζει πιθανόν σε τίποτα το παλιό, όσο κι αν η πρόθεση είναι καλοπροαίρετη… Να προσθέσω κιόλας, όσο μπορεί να γίνει κατανοητό από μια σειρά φωτορεαλιστικών που παρήχθησαν πριν από 11 χρόνια, ότι λίγο ως πολύ η παρέμβαση περιορίζεται στις όψεις, η αντιμετώπιση είναι τουλάχιστον σκηνογραφική σε ένα κτίριο που ούτως ή άλλως επιλέχθηκε μόνο για το «απεριόριστο» εμβαδό του και την ευελιξία των κατόψεων του… Άντε και την κεντρική θέση του…
Τουλάχιστον, δεν θα αλλάξει το τοπωνύμιο, θα εξακολουθήσουμε να λέμε: «να βρεθούμε στο Φιξ»!
Μήπως θα μπορούσε να κατασκευαστεί ξανά το κατεδαφισμένο τμήμα; Πάλι χάσαμε χρόνο, πάλι είναι αργά… Μήπως τουλάχιστον θα έπρεπε κάποιος μελετητής να το προτείνει; Γιατί να είναι σπάνιο και δύσκολο να υπερασπιστεί κάποιος αυτά που διδαχτήκαμε;